Ο Ορθόδοξος μοναχισμός γνώρισε δυσκολίες πνευματικά στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα. Ωστόσο, η παρουσία δύο αγιασμένων και χαριτωμένων μορφών στο Άγιον Όρος, το διάστημα αυτό αποτέλεσαν την κύρια αιτία της πνευματικής άνθισης και αναγέννησης του Αγίου Όρους και όλου του Ορθόδοξου μοναχισμού στα χρόνια που ακολούθησαν, δηλαδή στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο ένας ήταν ο Όσιος γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής και ο δεύτερος ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, καθώς και οι δύο ανανέωσαν ως νέοι «Κολλυβάδες» Πατέρες την ησυχαστική, πατερική και νηπτική παράδοση του ορθόδοξου μοναχισμού και υπήρξαν γνήσιοι συνεχιστές του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου.

Ο Άγιος Σιλουανός γεννήθηκε το 1866 στη Ρωσία. Στο Άγιον Όρος ήλθε το 1892 και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην άσκηση και την προσευχή. Το 1911 έγινε μεγαλόσχημος μοναχός και στολίστηκε με πολλὲς αρετές και θείο φως. Ο Άγιος Σιλουανός ασκήθηκε στο Άγιον Όρος για 46 ολόκληρα χρόνια και συγκεκριμένα στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα (Ρώσικο). Κοιμήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου του 1938.

Η ζωή (βιογραφία) και τα γραπτά του Αγίου έγιναν γνωστά από τον μαθητή του, Όσιο γέροντα Σωφρόνιο Σαχάρωφ (+1993) τον Αγιορείτη και μετέπειτα ηγούμενο της Μονής του Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας. Η βιογραφία του Αγίου Σιλουανού γνώρισε πολλές εκδόσεις και μεταφράσεις κι επηρέασε σημαντικά πολλούς νέους σε όλο τον κόσμο να γνωρίσουν την Ορθοδοξία και μερικούς απ’ αυτούς να φορέσουν και το αγγελικό σχήμα. 

Ο Άγιος Σιλουανός τονίζει ότι το θεμέλιο της Εκκλησίας μας είναι η εν Αγίω Πνεύματι ζωή και η συνέχισή της μέσω της Ιεράς Παράδοσης. Την Ιερά Παράδοση που τόσο πολύ ανάγκη έχουμε στις μέρες μας. Επίσης, τονίζει το σταυρικό δρόμο ως τον αληθινό δρόμο της ζωής, που οδηγεί στη σωτηρία και την αφοσίωση στο Θέλημα του Θεού, ως επιλογή απόλυτης ελευθερίας. Επιπλέον, θεωρεί ως το πλέον αξιόπιστο κριτήριο της αλήθειας στην πίστη μας, την κατά Χριστόν θεία αγάπη προς στους εχθρούς και την ταπείνωση, που μας δείχνει ο Χριστός.

Ο Όσιος Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, καταγόμενος από την Πάρο, έφθασε τη δεκαετία του 1920 στον Άθωνα και συγκεκριμένα στα Κατουνάκια και με την εκλεκτή συνοδεία του αναθέρμανε την ησυχαστική αθωνική παράδοση και οι υποτακτικοί του, δεκαετίες αργότερα (ιδιαίτερα από το ’70 και έπειτα) επάνδρωσαν αρκετές μονές (κυρίως στο Άγιον Όρος, αλλά και σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο), που βρίσκονταν μέχρι τότε σε παρακμή και λειψανδρία, καλλιεργώντας την καρδιακή νοερά προσευχή. Κοιμήθηκε οσιακά την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το 1959 και πρόσφατα ανακοινώθηκε η αγιοκατάταξή του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Μεγάλες μορφές, όπως ο μακαριστός γέροντας Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός (+2009) και ο μακαριστός γέροντας Εφραίμ ο Φιλοθεϊτης και Αριζονίτης (+2019), ο οποίος τα τελευταία 30 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά δημιούργησε δεκάδες Ορθόδοξα μοναστήρια, υπήρξαν «μαθητές» του αγίου γέροντα Ιωσήφ του Ησυχαστού. Παράλληλα, παρά την παρουσία στην Αμερική, το πνευματικό τέκνο του Οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστού, ο γέρων Εφραίμ ο Αριζονίτης υπήρξε πνευματικός πατέρας αρκετών μοναστηριών στην Μακεδονία και την Θεσσαλία μέχρι πρόσφατα. 

Έτσι, υπολογίζεται χαρακτηριστικά ότι από την ρίζα του γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού προέρχονται άμεσα ή έμμεσα περισσότεροι από χίλιοι μοναχοί και μοναχές στις μέρες μας σε όλο τον Ορθόδοξο κόσμο, που αποτελούν τα πνευματικά του «εγγόνια».

Θα ήταν βέβαια παράλειψη να μην αναφερθούν τρεις μεγάλες χαριτωμένες μορφές στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα στο Άγιον Όρος, οι Όσιοι γέροντες Παϊσιος (+1994), Πορφύριος (+1991) και Εφραίμ Κατουνακιώτης (+1998) -(ο τελευταίος μάλιστα υπήρξε μαθητής και πνευματικό τέκνο του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστού)- , ωστόσο οι βάσεις της πνευματικής αναγέννησης του μοναχισμού κατά γενική ομολογία τέθηκαν από τους αγίους μοναχούς Σιλουανό και Ιωσήφ τον Ησυχαστή.

Χ.Π.