Σε μια εποχή που αναζητούμε τις χαμένες μας αξίες και ψάχνουμε πρότυπα για τους σημερινούς εφήβους, το παράδειγμα ενός νεομάρτυρα αγίου της εποχής της τουρκοκρατίας, μάς μεταδίδει πολλά για το ήθος της Ορθόδοξης παράδοσης. Ο Νεομάρτυρας της Εκκλησίας μας είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Μονεμβασιώτης (Εορτή 21 Οκτωβρίου), που μαρτύρησε το 1773 σε ηλικία 15 ετών και το μαρτύριο του αναφέρεται μέσα στην περίοδο του Δεκαπενταυγούστου.
Ο Άγιος Νεομάρτυρας Ιωάννης καταγόταν από τα μέρη της Μονεμβασίας, κοντά στη Σπάρτη. Ο ιερέας πατέρας του καταγόταν από το χωριό Γεράκι, αλλ’ ως Εφημέριος τοποθετήθηκε στο γειτονικό χωριό Γούβες, από οπού καταγόταν η πρεσβυτέρα του και εκεί γεννήθηκε το 1758 και μεγάλωσε ο Ιωάννης. Το 1770, οι ορδές του Τουρκαλβανού Χατζή Οσμάν, αφού φόνευσαν τον πατέρα του Ιωάννη, στη συνέχεια αιχμαλώτισαν τον ίδιο και τη μητέρα του και τους μετέφεραν στη Λάρισα. Εκεί αγοράσθηκαν και οι δύο από έναν Τούρκο από τη Θεσσαλονίκη, πού διέμενε στη Λάρισα. Μάλιστα ο Τούρκος δεν είχε παιδιά και βλέποντας τα χαρίσματα του Ιωάννη, ο όποιος ήταν πολύ έξυπνος για την ηλικία του, πρόθυμος, πειθαρχικός και σβέλτος στη δουλειά, σκέφθηκε μαζί με τη γυναίκα του να τον υιοθετήσουν.
Έτσι από τη στιγμή εκείνη καθημερινά το αφεντικό του προσπαθούσε να διαστρέψει τον Ιωάννη από την πίστη των Χριστιανών και να τον κάνει Οθωμανό. Αρχικά προσπάθησε με κολακείες και υποσχέσεις και κατόπιν με φοβέρες και βασανισμούς, ώστε να κάμψει την αντίσταση του Ιωάννη, ο όποιος όμως έμενε στερεός και ακλόνητος στη Χριστιανική Πίστη του. Παράλληλα και η γυναίκα του αφεντικού του προσπαθούσε καθημερινά με μαγείες να ξεμυαλίσει τον Ιωάννη, ώστε να τουρκέψει. Αλλ’ ο Ιωάννης, έχοντας το Θεό μέσα του, έμεινε καθαρός απ’ όλα.
Αφού κουράστηκε ο Τούρκος να παρακαλεί και να πιέζει τον Ιωάννη να αλλαξοπιστήσει θυμωμένος τον οδήγησε στην αυλή του Τζαμιού, όπου οι Τούρκοι προσπαθούσαν με φοβέρες να τον κάνουν να τουρκέψει. Η απάντηση του όμως ήταν ξεκάθαρη: «Εγώ Τούρκος δεν γίνομαι. Χριστιανός είμαι και Χριστιανός θέλω να πεθάνω»!
Έφτασε όμως και η νηστεία της Παναγίας, το Δεκαπενταύγουστο. Μόλις ο Τούρκος κατάλαβε ότι ο Ιωάννης δεν ήθελε να χαλάσει τη νηστεία και να αρτυθεί, αποφάσισε να τον κλείσει σ’ ένα στάβλο. Εκεί τον κλειδαμπάρωσε για όλο το διάστημα των 15 ημερών και πότε τον κρεμούσε και πότε τον χτυπούσε με το σπαθί του προσπαθώντας να τον κάνει να φάει και να χαλάσει τη νηστεία. Αλλ’ ο Ιωάννης όχι μόνο δεν έφαγε αρτυμένα φαγητά, αλλά ούτε καν τα δοκίμασε. Προσευχόταν και παρακαλούσε την Παναγία να τον βοηθήσει να μην αρτυθεί. Προτιμούσε καλύτερα να θανατωθεί παρά να χαλάσει τη νηστεία.
Βλέποντας ο αφέντης του ότι δεν πείθεται, τον άφηνε νηστικό 2 και 3 ήμερες, χωρίς να του δίνει τίποτε να φάει. Από την άλλη μεριά, η μητέρα του Ιωάννη, ίσως πιεζόμενη από τον Τούρκο αφέντη, στεκόταν κοντά στο γιο της και βλέποντας τον αποκαμωμένο από τα βασανιστήρια και από τη νηστεία, τον παρακινούσε να φάει λέγοντας του: «Φάε, γιε μου, από αυτά τα φαγητά, για να μην πεθάνεις, και ο Θεός και η Παναγία σε συγχωρούν, γιατί δεν το κάνεις με το θέλημα σου, αλλά από ανάγκη. Λυπήσου και εμένα τη φτωχή και στενοχωρημένη μητέρα σου και μη θελήσεις να πεθάνεις παράκαιρα και με αφήσεις έρημη σ’ αυτή τη σκλαβιά και ξενιτειά».
Στις παρακλήσεις αυτές της μητέρας του ο Ιωάννης απάντησε:
«Γιατί κάνεις έτσι, μητέρα, και κλαις; Γιατί δεν μιμείσαι τον Πατριάρχη Αβραάμ, ο όποιος για την πίστη και την αγάπη του στο Θεό θέλησε να θυσιάσει το μοναδικό γιο του, τον Ισαάκ, που όμως ο Θεός τον διέσωσε με θαύμα;
Εσύ είσαι πρεσβυτέρα κι εγώ γιος Ιερέα και Μάρτυρα και πρέπει να είμαστε όχι μόνο πιστοί, αλλά και υποδείγματα στους αδελφούς μας Χριστιανούς. Γιατί, αν δεν φυλάμε και τα θεωρούμενα μικρά από τους Νόμους και τα έθιμα της Εκκλησίας μας, πώς θα φυλάξουμε τα μεγάλα…;».
Ύστερα από αυτή την ακλόνητη στάση και απάντηση του Ιωάννη και αφού πέρασε λίγος ακόμη καιρός, εξαγριωμένος πια ο Τούρκος τού έδωσε μια θανατηφόρα μαχαιριά στην καρδιά και μετά από δύο ημέρες ο Ιωάννης έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου, στις 21 Οκτωβρίου 1773, ως Άγιος Νεομάρτυρας Ιωάννης σε ηλικία 15 χρονών. Αμέσως ο Θεός τίμησε το μαρτυρικό του σώμα με ευωδία και θείο φως, όπως και με πολλά θαύματα αργότερα.
Στις μέρες μας, η μνήμη του Αγίου Ιωάννη τιμάται ιδιαίτερα στη Λακωνία και στη Λάρισα.