Ποιό εἶναι τό πρόβλημα τῶν καιρῶν μας; Ἡ ἔλλειψη τῆς ἀρετῆς, ἡ ἀπουσία ἐνάρετων ἀνθρώπων. Κατ’ ἐπέκταση, ὁ ἐγωισμὸς καὶ ὁ εὐδαιμονισμός. Αὐτὴ εἶναι ἡ αἰτία ὅλων τῶν προβλημάτων διαφθοράς τῆς κοινωνίας μας καὶ τῆς σημερινῆς κρίσης. Ἀρετὴ δὲν εἶναι μία ἀφηρημένη ἔννοια, ἀλλὰ ὁ διαρκὴς ἀγώνας τοῦ ἀνθρώπου νὰ περνάει ἀπὸ τὸ «ἐγὼ» στὸ «ἐμεῖς». Ἐκεῖ ἐξηγεῖται ἡ ἀπουσία ἀληθινῶν ἡγετῶν καὶ ἡ αὐξανόμενη ἀποξένωσή μας ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση.
Βέβαια θά πεῖ κάποιος πάντοτε ὑπῆρχε αὐτὸ τὸ πρόβλημα. Ὡστόσο στὶς μέρες μας, αὐτὸ τὸ πρόβλημα ὑφίσταται στόν μέγιστο βαθμό. Καί αὐτὸ γιατί ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου, ὁ πλέον πολυτελὴς στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία, δὲν ταιριάζει μὲ τὴ φύση του… Ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι συνώνυμη μὲ τὸν ἀνώτερο προορισμό του. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργημένος μὲ προορισμὸ νὰ πλησιάσει καὶ νὰ μοιάσει τὸ Θεῖο. Ὅμως βλέπουμε σήμερα ὅτι ὁ τρόπος ποὺ ζεῖ, ὁ ἄνετος κυρίως βίος, τὸν ἀλλοτριώνει καὶ τὸν ἀπομακρύνει καρδιακὰ ἀπὸ τὸν Θεό. Ἔτσι, μεγαλώνει καὶ ἡ ἔλλειψη τῆς ἀρετῆς ἀπὸ τὴν κοινωνία, ἀφοῦ ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος βασίζεται περισσότερο στὸν ἑαυτό του. Ὅταν ἕνας ἄνθρωπος περιορίζεται ὅλο καὶ περισσότερο στὸν ἑαυτό του καὶ δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸν πλησίον, γιὰ ἀνώτερες ἀξίες καὶ τὸ κοινωνικὸ σύνολο, αὐτομάτως «μικραίνει» ὡς ἄνθρωπος, χάνει τὴν ἐνάρετη φύση του.
Ποῦ θὰ βασιστοῦμε λοιπὸν γιά νά πάρουμε παραδείγματα καὶ διδάγματα ἀρετῆς; Ἡ ἐποχή τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησιας (4ος-5ος αἰ. μ.Χ.) εἶχε πολλὰ κοινὰ ἠθικὰ στοιχεῖα μὲ τὴ σημερινή. Οἱ Πατέρες ἀγωνίστηκαν, ἀντιδρώντας σὲ κάθε μορφὴ ἀδικίας, ἀπληστίας, ματαιοδοξίας καὶ ἀνηθικότητας. Ἔθεσαν στόχο στὴ ζωή τους μὲ ὅλες τους τὶς δυνάμεις νὰ διδάξουν τὴ χριστιανικὴ ἀρετή. Νὰ τονίσουν τὴν ἁπλότητα, τὴν φιλαλληλία καὶ τὴν ταπείνωση. Νὰ διδάξουν τὸ πρότυπο τοῦ ἀνανεωμένου ἁγιοπνευματικά ἀνθρώπου ποὺ ἔφερε ὁ Χριστός. Βέβαια, τὸ ὀρθόδοξο πατερικὸ ἦθος δὲν εἶναι ἁπλὰ μία ἀρετολογία, ἀλλὰ σκοπεύει πάνω ἀπ’ ὅλα στὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Ὡστόσο, δὲν παύει νὰ στοχεύει σὲ μία πιὸ δίκαιη κοινωνία, μέσα ἀπὸ τὴν ἑνότητα τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας.
Θεωροῦμε πολλὲς φορές τούς ἑαυτούς μας ἐνάρετους. Ἀλλὰ ἀγνοοῦμε ὄτι αὐτὸ ἐνέχει ἕναν φαρισαϊκὸ καὶ προτεσταντικὸ ἠθικισμό. Ἀπὸ τὴ μία ἐπιδιώκουμε τὸ δίκαιο, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη δὲν διστάζουμε νὰ παραπλανήσουμε τὸν διπλανό μας, δίνοντας πολλὲς φορὲς ἄλλοθι στὸν ἑαυτό μας, λέγοντας ἀφοῦ τὸ Κράτος κλέβει, γιατί νὰ μὴν τὸ κάνω καὶ ἐγώ… Θεωροῦμε ἐνάρετο τὸν καθωσπρέπει ἄνθρωπο καὶ ἀναγνωρίζουμε ὡς σπουδαῖο τὸ πρότυπο τοῦ ἐπιτυχημένου ἀνθρώπου, αὐτοῦ δηλαδὴ ποὺ ἔχει ἀποκτήσει πολλὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ στὴ ζωή του. Τὸν ἀληθινὰ ἐνάρετο, τὸν ἀνεξίκακο, τὸν πράο, τὸν τίμιο, τὸν θεωροῦμε ἀδύναμο, δειλὸ καὶ ἀσθενῆ. Τὸν ταπεινὸ τὸν θεωροῦμε δουλοπρεπῆ. Θεωροῦμε τὴν ἀρετὴ ἀδυναμία.
Ἔχουμε πολλά νά διδαχθοῦμε ἀπὸ τοὺς Πατέρες σήμερα καὶ ἀπὸ τοὺς γνήσιους συνεχιστές τους, τοὺς γέροντες, τὶς διδαχὲς τῶν ὁποίων μελετοῦμε. Ὁ πλοῦτος τῆς Ὀρθοδοξίας μας εἶναι τὸ παράδειγμα καὶ οἱ βίοι τῶν ἁγίων μας. Μᾶς δίδαξαν λοιπὸν καὶ μᾶς θυμίζουν ὅτι ὁ ἐνάρετος χριστιανὸς δὲν εἶναι ἕνας βολεμένος ἄνθρωπος, ποὺ αὐτοδικαιώνει τὸν ἑαυτὸ του μέσα ἀπὸ κάποιες καλὲς πράξεις ποὺ κάνει, ἀλλὰ ἕνας ἄνθρωπος ποὺ «ἐπαναστατεῖ» ὅταν βλέπει τὴν ἀδικία καὶ τὴν καταπάτηση τῶν ἀξιῶν του. Καὶ βέβαια ἀγωνίζεται γιὰ νὰ σώσει τὴ ψυχή του ἀπὸ τὴν ἄμβλυνση τοῦ «ἐγώ» του.
Μία τέτοια ἠθικὴ «ἐπανάσταση» χρειαζόμαστε στὶς μέρες μας. Μία ἠθικὴ ποὺ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὸν στεῖρο ἠθικισμὸ καὶ τὸν ψεύτικο εὐσεβισμό. Ἀλλὰ μία ἀληθινὴ χριστιανικὴ ἠθική, ποὺ θὰ βασίζεται στὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἐπιστροφὴ στὸ Εὐαγγέλιο, τὴ φιλοκαλικὴ πατερικὴ παράδοση καὶ τὴν παιδεία. Μία ἠθική, ποὺ εἶναι συνώνυμη μὲ τὸ βιωματικὸ ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀρκεῖ καὶ ἐμεῖς σήμερα νὰ γνωρίσουμε αὐτὸ τὸ ἦθος, νὰ ἔλθουμε ξανὰ κοντά του καὶ νὰ τὸ ἀγαπήσουμε. Νὰ ἐπιστρέψουμε δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ἀποστασία μας.
Ὄταν αποφασίσουμε, κατὰ παραχώρηση Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὴν προσπάθεια τῆς σωτηρίας μας, νὰ προσπαθοῦμε καθημερινὰ νὰ ἀποκτοῦμε λίγη περισσότερη ἀρετή, δηλαδὴ νὰ μειώνουμε τὸ «ἐγώ» μας, θὰ ζήσουμε σὲ μία καλύτερη κοινωνία. Οἱ Πατέρες τῆς Ὀρθοδοξίας διαχρονικὰ ἀγωνίστηκαν γιὰ μία κοινωνία ποὺ δὲν θὰ ἔχει στὸ κέντρο της τὸ χρῆμα, ἀλλὰ τὴν ἀληθινὴ ἀρετὴ καὶ τὶς ἀξίες.
Μέγας Βασίλειος: «Δῶσε πρώτη κληρονομιὰ στὰ παιδιά σου τὴν ἀρετή, καὶ ὕστερα μοίρασέ τους καὶ τὴν περιουσία σου».
(Άρθρο του Χρήστου Πιτσίλκα)