Η Ιερά Κοινοβιακή και Ιεραποστολική Μονή των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού Πάρνωνος

Το ιστορικό ανδρικό μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων (Κοσμά και Δαμιανού μετά της μητρός αυτών Θεοδότης), βρίσκεται σ᾿ ένα οροπέδιο του Πάρνωνα (ύψωμα “Σταματήρα” στο νομό Λακωνίας), σε υψόμετρο χιλίων περίπου μέτρων και ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης.

Η ύπαρξη του λατρευτικού χώρου της μονής μαρτυρείται ήδη από τον 9ο αιώνα (881 μ.Χ.), στον βίο του Οσίου Ηλία του Νέου ή Σικελιώτη (εορτή 17 Αυγούστου), ο οποίος για ένα διάστημα ασκήτεψε στην περιοχή. Δεύτερη μαρτυρία και σημαντική πηγή για την ιστορία της είναι το χρυσόβουλο του Αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄ του Παλαιολόγου, το έτος 1293, όπου κατοχυρώνονται τα οροθέσια της Μητροπόλεως Μονεμβασίας. Η κτητορική επιγραφή πληροφορεί ότι η μονή είναι Σταυροπηγιακή και αναφέρει το όνομα του Πατριάρχη Κων/πόλεως Κυρίλλου του Λούκαρη. Το Καθολικό της μονής καταστρέφεται και ξανακτίζεται στα χρόνια της τουρκοκρατίας το 1611.

Ήδη από τον 17ο αιώνα λειτουργεί συστηματικά στη μονή Κρυφό Σχολειό έως την απελευθέρωση. Η σημαντική θέση της αποδεικνύεται και από την ύπαρξη πατριαρχικών σιγιλίων (Γαβριὴλ του Γ΄ 1707, Γρηγορίου του Ε΄ 1798 και 1819), τα οποία μαρτυρούν το σπουδαίο ρόλο και έργο πού επιτελούσε στη διάσωση της ελληνορθόδοξης παράδοσης για τον λαό της περιοχής. Ξεχωριστή παρουσιάζεται η συμβολή της μονής στην Επανάσταση του 1821. Εκτός από την λειτουργία Κρυφού Σχολειού και την ποικίλη προσφορά της ως καταφυγίου πενομένων, διωκωμένων και ονομαστών αγωνιστών, οι μοναχοί συμμετέχουν προσωπικά στον απελευθερωτικό αγώνα.

Ο τελευταίος ηγουμενεύων της Ιεράς Μονής Αγίων Αναργύρων Αρχιμανδρίτης Νικόδημος Γρουμπὸς (1900-1964) κατάφερε να την ανακαινίσει σημαντικά. Συγκεκριμένα, αναστήλωσε το Κωδωνοστάσιο του Καθολικού, έκτισε το Παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων (με έργα του Φώτη Κόντογλου) και ανήγειρε εκ βάθρων τον παλαιό μετοχιακό ναό της Αναλήψεως του Σωτήρος, στην κορυφή της Σταματήρας. Μετά την κοίμηση του γέροντα  Νικοδήμου, η μονή παρακμάζει, μένει χωρίς μοναχούς και χρησιμοποιείται από την Μητρόπολη Μονεμβασίας ως χώρος κατασκηνώσεων νέων.

Το 1990, με την μέριμνα του Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευσταθίου και τις ενέργειες του αείμνηστου Λάκωνα συγγραφέα κ. Σαράντου Καργάκου, εγκαθίσταται νέα ανδρική μοναστική αδελφότητα. Τα τελευταία χρόνια, πλησίον της μονής ανηγέρθησαν εκ βάθρων: α) το Κάθισμα του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος στο παλιό αλώνι, β) το εξωκκλήσι του Γενεθλίου του Τιμίου Προδρόμου στον μεγάλο κέδρο, γ) ο μετοχιακός Ναός της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Νεκταρίου, και δ) το Κοιμητήριο μαζί με το Οστεοφυλάκιο.

Σήμερα το μοναστήρι έχει ιεραποστολικό χαρακτήρα, καθώς επικεφαλής της αδελφότητας είναι ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Τολιάρας και Νοτίου Μαγαδασκάρης (Αφρικής) κ. Πρόδρομος. Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής είναι ο Αρχιμ. Γρηγόριος.

Η Ιερά Μονή τιμάται στη μνήμη των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού και της μητρός αυτών Αγίας Θεοδότης, των εκ της Μ. Ασίας καταγομένων (εορτή 1η Νοεμβρίου). Αλλά λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών του Νοεμβρίου, πανηγυρίζει και την 1η Ιουλίου (ημέρα εορτής των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, των εκ Ρώμης).

Η μονή είναι ανοικτή από την ανατολή μέχρι την δύση του ηλίου, πλην των ωρών 12:00 μ.μ – 5:00 μ.μ. Επίσης, την Δευτέρα είναι κλειστά.

Τηλ. μονής: (0030) 2731073225 

Πηγή: Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης www.immspartis.gr