Η Ιερά Μεγίστη Μονή του Βατοπαιδίου

Email επικοινωνίας: filoxenia@vatopedi.gr

Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου είναι η 2η στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών. Κτίστηκε στο δεύτερο μισό του 10ου αι. από τρεις μοναχούς τον Αθανάσιο, τον Νικόλαο και τον Αντώνιο, οι οποίοι κατάγονταν από την Αδριανούπολη και υπήρξαν μαθητές του Αγίου Αθανασίου του ιδρυτού του μοναστηριακού μοναχισμού στο Άγιον Όρος.

Κτίρια κτίστηκαν σε όλες τις εποχές μέχρι και το 19ο αι. Πρόκειται για ένα μεγάλο μνημειακό συγκρότημα που περικλείεται από υψηλό τείχος και κτίρια οργανωμένα σε σχήμα τριγώνου. Μέσα στην ευρύτερη αυλή βρίσκεται ο κεντρικός ναός (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου), η τράπεζα σε σχήμα Σταυρού και πολλά παρεκκλήσια, με κυριότερο αυτό της Τιμίας Ζώνης.

Στον κεντρικό ναό σώζονται τα μοναδικά εντοίχεια ψηφιδωτά που υπάρχουν στο Άγιον Όρος, ενώ οι τοιχογραφίες του, ζωγραφισμένες στα 1312, αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα της παλαιολόγειας αναγέννησης. Τμήματα των τοιχογραφιών αυτών αποδίδονται στον γνωστό ζωγράφο Μανουήλ Πανσέληνο από τη Θεσσαλονίκη.

Η μονή κατοικείται σήμερα με 100 περίπου μοναχούς και γνωρίζει άνθηση τις τελευταίες δεκαετίες.

Εκτός από τις τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά, η μονή διαθέτει μεγάλο αριθμό φορητών εικόνων, χειρογράφων και ιερών σκευών μοναδικής αξίας. Επίσης, είναι η αγιορείτικη μονή με τα περισσότερα ιερά λείψανα αγίων, όπως το άφθαρτο αυτί του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Μοναχοί της μονής, μεταξύ των σαράντα περίπου Αγίων που αναδείχθηκαν στο Βατοπαίδι, υπήρξαν ο μέγιστος Θεολόγος της Ορθόδοξης Εκκλησίας Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (14ος αι.) και ο φωτιστής του Ρωσικού λαού Άγιος Μάξιμος ο Γραικός (16ος αι.).

Στην μονή Βατοπαιδίου αποδίδεται η δημιουργία της Αθωνιάδας Ακαδημίας, η οποία ενίσχυσε παιδευτικά τους υπόδουλους Έλληνες.

Η Τίμια Ζώνη της Υπεραγίας Θεοτόκου

Η χαριτόβρυτη Ζώνη της Μητέρας του Θεού, το ιερότερο αντικείμενο της Μονή Βατοπαιδίου, είναι το μοναδικό κειμήλιο το οποίο σώζεται από την επίγεια ζωή της Παναγίας.

Κατά την ιερά παράδοση και ιστορία της Εκκλησίας μας, η Υπεραγία Θεοτόκος τρεις ημέρες μετά την κοίμησή της ανέστη και ανελήφθη εν σώματι στους ουρανούς. Κατά την διάρκεια της αναλήψεως της, έδωσε στον Άγιο Απόστολο Θωμά την Τίμια Ζώνη της.

Η Τίμια Ζώνη κατασκευάστηκε σύμφωνα με την παράδοση από την ίδια την Παναγία με τρίχες καμήλας. Η Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου Ζωή, σύζυγος του Λέοντος ΣΤ’ του Σοφού, από ευγνωμοσύνη για θαυματουργή θεραπεία της, κέντησε τη Ζώνη με χρυσή κλωστή, όπως σώζεται σήμερα χωρισμένη όμως σε τρία τεμάχια.

Αρχικά φυλασσόταν στα Ιεροσόλυμα και ακολούθως στην Κωνσταντινούπολη, που τον 12ο αιώνα επί Μανουήλ Α’ Κομνηνού (1143 -1180) καθιερώθηκε και ο επίσημος εορτασμός της την 31η Αυγούστου. Εν τέλει ο Αυτοκράτωρ Ιωάννης Στ’ Καντακουζηνός (1347-1355), ο οποίος έτρεφε ιδιαίτερη αγάπη προς την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, την δώρισε σ’ αυτή. Από τότε η Τίμια Ζώνη φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, σε ασημένια θήκη νεώτερης κατασκευής η οποία φέρει την παράσταση της Μονής.

Η Αγία Ζώνη έχει την ιδιαίτερη χάρη να θεραπεύει τη στειρότητα των γυναικών και των καρκινοπαθών με κορδέλα η οποία έχει προηγουμένως ευλογηθεί πάνω στο ιερό κειμήλιο και ακολούθως την φορούν οι στείρες γυναίκες και οι ασθενείς. Η εορτή της Κατάθεσης της Τιμίας Ζώνης της Υπεραγίας Θεοτόκου γίνεται στις 31 Αυγούστου.

Ιερές εικόνες της Παναγίας

Ως γνωστόν στο Άγιον Όρος, το κατ’ εξοχήν τιμώμενο πρόσωπο είναι η Υπεραγία Θεοτόκος και στη Μονή Βατοπαιδίου βρίσκονται συνολικά οκτώ θαυματουργές της εικόνες. Συγκεκριμένα:

1. Παναγία Βηματάρισσα ή Κτιτόρισσα: Είναι εικόνα που αγιογραφήθηκε τον 10ο αιώνα. Η εικόνα αυτή κατά την επιδρομή των Αράβων, απεκρύβη από τον Σάββα τον βηματάρη σε ένα πηγάδι, μαζί με το σταυρό του Μεγάλου Κωνσταντίνου και μία λαμπάδα. Δυστυχώς για το Σάββα όμως πιάστηκε και αυτός αιχμάλωτος, με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να επιστρέψει πίσω. Όταν ελευθερώθηκε μετά από 70 έτη υπέδειξε το μέρος το οποίο είχε κρύψει τα κειμήλια και όταν ανοίχτηκε το πηγάδι βρήκαν την εικόνα και το σταυρό πάνω από νερό του πηγαδιού και τη λαμπάδα ακόμα αναμμένη.

2. Παναγία Παραμυθία:

Η Παναγία Παραμυθία είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνα, η οποία εν συνεχεία μεταφέρθηκε σε προσκυνητάρι. Η εικόνα αυτή φέρει το παράδοξο, ότι η Θεοτόκος κρατεί τη χείρα του Ιησού. Η παράδοση αναφέρει πως κάποτε ενώ ο ηγούμενος έδινε τα κλειδιά στο θυρωρό, άκουσε μία φωνή να του λέει “Μην ανοίξετε τις πύλες, αλλά ανεβείτε στα τοίχοι και διώξτε τους πειρατές”. Απορώντας ο ηγούμενος έριξε μία πιο κοντινή ματιά και είδε τη Θεοτόκο μέσω της εικόνας να επαναλαμβάνει το ίδιο μήνυμα. Τότε το “θείο βρέφος” απήντησε “Μη μεριμνάς Μητέρα γι αυτούς τους αμαρτωλούς”, προσπαθώντας να σκεπάσει το στόμα της μητέρας του. Η ίδια όμως κρατώντας το χέρι Του, επανέλαβε το μήνυμα, με αποτέλεσμα οι μοναχοί να υπερασπιστούν τη μονή τους και να διασωθούν.

3. Παναγία Εσφαγμένη: Η Παναγία Εσφαγμένη είναι τοιχογραφία του 14ου αιώνος. Το όνομά της το πήρε όταν κάποιος οξύθυμος μοναχός εκκλησιάρχης, αργοπόρησε στην τράπεζα, με αποτέλεσμα ο τραπεζάρης να μη του δώσει φαγητό. Οργισμένος τότε ο μοναχός με ένα μαχαίρι κάρφωσε στο πρόσωπο την εικόνα της Παναγίας, απευθυνόμενος βλάσφημα προς αυτή. Ξαφνικά όμως η εικόνα άρχισε να αναβλύζει αίμα από το σημείο που τρυπήθηκε. Ο ίδιος ο εκκλησιάρχης το υπόλοιπο της ζωής του το πέρασε σε βαθιά μετάνοια. Μάλιστα όταν έγινε η εκταφή του, ενώ όλο το σώμα του είχε λιώσει, το χέρι έμεινε αναλλοίωτο και διατηρείται μέχρι και σήμερα.

4. Παναγία Αντιφωνήτρια: Πρόκειται για μία ακόμα τοιχογραφία, που βρίσκεται στο “μεσονυκτικό”. Ονομάζεται έτσι διότι όταν επισκέφτηκε τη μονή η κόρη του Μ. Θεοδοσίου, άκουσε φωνή από την εικόνα η οποία της απαγόρευσε να εισέλθει, διότι τόλμησε να παραβιάσει το άβατο του Αγίου Όρους.

5. Παναγία Ελεούσα: Στον ίδιο χώρο με την εικόνα της Αντιφωνήτριας βρίσκεται και αυτή η εικόνα. Χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και προέρχεται από τη σκήτη του Αγίου Ανδρέα. Η εικόνα αυτή σύμφωνα με το Γεράσιμο Σμυρνάκη παλαιότερα ήταν εντοιχισμένη σε τζαμί της Κωνσταντινούπολης, όταν χριστιανοί τεχνίτες της ανακάλυψαν μετά από επισκευές στο οικείο τζαμί, όπου και την πούλησαν το 1893 στον οικονόμο της μονής Σωφρόνιο.

6. Παναγία Ελαιοβρύτισσα: Είναι και αυτή εικόνα, φορητή, του 14ου αιώνα και βρίσκεται στο “δοχείο” ή “λαδαριό” της μονής. Μετακινείται από εκεί μόνο την παρασκευή της Διακαινισίμου. Η παράδοση αναφέρει πως όταν κάποτε τελείωνε το λάδι στη μονή ξέσπασε διαμάχη μεταξύ του δοχειάρη και του μάγειρα, διότι ο πρώτος δεν έδινε λάδι για να μαγειρέψει. Ο δοχειάρης μετά τη φιλονικία αυτή αποφάσισε να δίνει όσο του ζητήσει ο μάγειρας και ενώ μία μέρα τελείωσε το λάδι, την επομένη βρέθηκαν όλα τα δοχεία γεμάτα, με ένα εξ αυτών να υπερχειλίζει.

7. Παναγία Πυροβοληθείσα:

Η εικόνα αυτή που βρίσκεται στην είσοδο της μονής, ονομάστηκε έτσι διότι το 1882 μία ομάδα Τούρκων οπλιτών εισήλθε στη μονή. Ένας εξ αυτών πυροβόλησε την εικόνα με αποτέλεσμα να την τρυπήσει στο σημείο του χεριού. Μετά το γεγονός αυτός ο οπλίτης παραφρόνησε και βλέποντας το γεγονός αυτό οι υπόλοιποι, φοβήθηκαν και έφυγαν από τη μονή.

8. Παναγία Παντάνασσα: Η Παναγία η Παντάνασσα είναι μία φορητή εικόνα μεγάλου μεγέθους, που αγιογραφήθηκε τον 17ο αιώνα. Το θαυμαστό γεγονός με αυτή την εικόνα είναι πως κάποτε κάποιος μοναχός πήγε να την προσκυνήσει και ξαφνικά είδε την εικόνα να αστράφτει, με αποτέλεσμα να πέσει στο έδαφος. Ο ίδιος ο μοναχός μετά από λίγο ομολόγησε πως ασχολείτο με τη μαγεία, αν και μοναχός.

Δείτε επίσης: 

-Link: Η ιερά εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου μετά από 283 χρόνια (video)

Πηγή φωτο: 1) Δ. Σωτηρόπουλος, 2) athosmemory