Η ιστορική μονή του Αγίου Αντωνίου στην Πάρο βρίσκεται στην κορυφή του λόφου «Κέφαλος», ανατολικά του γραφικού χωριού της Μάρπησσας.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1597, ενώ το ξεκίνημά του ουσιαστικά θεωρείται ότι έγινε το 1642, όταν στο μοναστήρι εγκαταστάθηκε κοινόβιο με πρώτο ηγούμενο τον Ιερομόναχο Άνθιμο Σκορδίλη. Αργότερα τον 18ο αιώνα καθίσταται ηγούμενος της Ιεράς Μονής του Αγίου Αντωνίου μια εξέχουσα προσωπικότητα, ο Όσιος Κύριλλος Παπαδόπουλος (+1833). Ο Όσιος Κύριλλος, Παριανός ο ίδιος (γεννημένος στην Μάρπησσα), θεωρείται ιδρυτής και ανακαινιστής αρκετών μοναστηριών στην Πάρο και ανήκει στους «Αγίους Κολλυβάδες» Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Η μονή προστατευόταν από την οικογένεια του Νικολάου Μαυρογένη, ηγεμόνος της Βλαχίας, είχε καταστεί Σταυροπηγιακή και διέθετε μεγάλη περιουσία. Το καθολικό (ναός) της μονής, ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης σταυρικής βασιλικής με δύο τρούλους (ο ένας πάνω από τον νάρθηκα), μοναδικό φαινόμενο στην Πάρο. Σώζονται τοιχογραφίες λαϊκής τεχνοτροπίας, του 16ου και του 18ου αιώνα, το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1693, ο μαρμάρινος άμβωνας και η μαρμάρινη Αγία Τράπεζα.
Την κορυφή του λόφου που βρίσκεται το μοναστήρι, περιέβαλλε παλαιότερα το ερειπωμένο σήμερα βενετσιάνικο κάστρο, το εξωτερικό τείχος του οποίου κτίστηκε γύρω στα 1500 από τον Βενετό ηγεμόνα της Πάρου Νικολό Σομμαρίπα. Εδώ γράφτηκε η τελευταία σελίδα της Ενετοκρατίας στην Πάρο. Έπειτα από μεγάλη μάχη το 1537, ο ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, υπέταξε το Φράγκο ηγεμόνα Βερνάρδο Σαγρέδο και κατέλαβε την Πάρο, με αποτέλεσμα την σφαγή των ανδρών του νησιού. Στον λόφο αυτό σώζονται επίσης περί τα δέκα ερειπωμένα παρεκκλήσια. Το μεγαλύτερο από αυτά, ανακαινισμένο, είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, το οποίο κτίσθηκε το 1410.
Το μοναστήρι προσφέρει στον προσκυνητή-επισκέπτη υπέροχη θέα στην Πάρο, την γειτονική Νάξο και το Αιγαίο πέλαγος. Η ανάβαση από την Μάρπησσα στον λόφο όπου βρίσκεται μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου (περίπου μισή ώρα) είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πεζοπορίες που προσφέρει η Πάρος. Η Ιερά Μονή του Αγίου Αντωνίου είναι ένα από τα πιο ιστορικά και γραφικότερα προσκυνήματα του νησιού. Την εποχή της ακμής της (17ος – 19ος αι.) είχε διακριθεί ως μοναστικό κέντρο και κέντρο φιλανθρωπίας. Η προσφορά της στην οικονομία και στην παιδεία της Πάρου υπήρξε σπουδαία.
H λειτουργία του μοναστηριού σταμάτησε το 1834 επί της Αντιβασιλείας του Όθωνα. Στην Ιερά Μονή του Αγίου Αντωνίου δεν υπάρχει στις μέρες μας εγκαταστημένη αδελφότητα, ωστόσο είναι επισκέψιμη με πλήθος προσκυνητών το καλοκαίρι (Ώρες 10:00 – 15:00).
Εορτάζει τρεις φορές το χρόνο, του Αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου), του Προφήτου Ηλία (20 Ιουλίου) και της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας (24 Σεπτεμβρίου).
Τηλέφωνα-Πληροφορίες: 2284041217, 2284042464
Πηγή κειμένου: Ιερά Μητρόπολη Παροναξίας, e-kyklades.gr