Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Αγκαράθου) στο Ηράκλειο της Κρήτης
Η Ιερά Μονή Αγκαράθου βρίσκεται 24 χλμ. ανατολικά του Ηρακλείου Κρήτης και είναι κτισμένη με φρουριακή αρχιτεκτονική σε μια κατάφυτη θέση, σε υψόμετρο 538 μ., κοντά στην Επισκοπή Πεδιάδος.
Το μοναστήρι, ειδικά κατά την Ενετοκρατία, ήταν από τα πλουσιότερα στην Κρήτη και θεωρείται ακόμη πρώτο στην ιεραρχία των μοναστηριών του νησιού.
Το όνομα της οφείλεται στο φυτό αγκαραθιά, κάτω από το οποίο λέγεται ότι βρέθηκε η πανάρχαια εικόνα της Παναγίας της Ορφανής και όπου αργότερα χτίστηκε η Εκκλησία. Μπροστά στο ιερό του ναού υπάρχει σήμερα μια ροδιά κάτω από την οποία οι μοναχοί κρατούν αναμμένο στον κορμό της ένα καντήλι. Η ροδιά λέγεται ότι είναι η αρχική αγκαραθιά την οποία μπόλιασαν οι μοναχοί της εποχής, με αποτέλεσμα να μετατραπεί θαυματουργικά σε δένδρο.
Το ανδρικό μοναστήρι είναι από τα αρχαιότερα στην Κρήτη, με άγνωστη ημερομηνία ίδρυσης. Το 1504 ο μοναχός Νικηφόρος Νοταράς παρέλαβε διαλυμένο το μοναστήρι που ανήκε στον Ματθαίο Καλλέργη και το ανέδειξε σε μεγάλη κοινοβιακή μονή, γι’ αυτό και θεωρείται ο ιδρυτής του. Κατά την Ενετοκρατία ήταν πολύ ακμαία μονή, ενώ οι περισσότεροι μοναχοί της κατάγονταν από τα Κύθηρα.
Πολλές σπουδαίες προσωπικότητες συνέδεσαν το όνομα τους με την Αγκάραθο, όπως ο υπέρμαχος της Ορθοδοξίας τον 17ο αιώνα Άγιος Κύριλλος Λούκαρης, Οικουμενικός Πατριάρχης (εορτή 27 Ιουνίου), ο οποίος υπήρξε μοναχός της μονής και τα ιερά λείψανά του σώζονται σήμερα στο μοναστήρι. Μια άλλη σημαντική προσωπικότητα που συνδέθηκε με το μοναστήρι υπήρξε ο λόγιος Ιωσήφ Βρυέννιος. Επίσης, είναι το μοναστήρι στο οποίο έγινε μοναχός ο καταγόμενος από την Κρήτη, σημερινός Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος ο Β’.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τα κινήματα εναντίον των Τούρκων. Το 1646 ο ηγούμενος Αθανάσιος Χριστόφορος συμμετέχει στον αγώνα των Ενετών και των Κρητικών κατά των Τούρκων. Ο Αχμέτ Κιοπρουλής αποφασίζει να καταστρέψει τη μονή, αλλά ο φίλος του μητροπολίτης Νεόφυτος Πατελάρος μεσολαβεί, παραχωρώντας μια πτέρυγα ως αναρρωτήριο Τούρκων, και ο πασάς αλλάζει γνώμη.
Το 1821 οι μοναχοί της μονής συνεργάζονται με τον Επίσκοπο Χερσονήσου για την προετοιμασία της Επανάστασης. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το μοναστήρι, βάζουν φωτιά και σφάζουν τους μοναχούς που δεν πρόλαβαν να ξεφύγουν.
Το 1856 με την υπογραφή του Χάτι Χουμαγιούν δίνονται ελευθερίες στους Χριστιανούς και το μοναστήρι επισκευάζεται. Το 1894 εγκαινιάζεται νέος ναός που κτίστηκε στη θέση του παλαιότερου παρουσία 7000 προσκυνητών. Το 1896 ο επαναστάτης Αντώνιος Τρυφόπουλος χρησιμοποιεί την Αγκάραθο ως ορμητήριο κατά των Τούρκων. Οι μανιασμένοι Τούρκοι καταστρέφουν τη μονή, που αργότερα επισκευάζεται.
Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής το μοναστήρι αποτελεί καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής.
Το 1970 ο ηγούμενος Κύριλλος Χουρδάκης επιτυγχάνει την επιστροφή στην Αγκάραθο της πανάρχαιας εικόνας της Παναγίας της Ορφανής που είχε μεταφερθεί στα Κύθηρα από το 1836.
Η ιερά εικόνα της Παναγίας Ορφανής
Ο ναός της μονής με την εικόνα της Παναγίας της Ορφανής είναι δίκλιτος, με το ένα κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) και το άλλο στον Άγιο Μηνά (11 Νοεμβρίου).
Οι επισκέπτες της μονής μπορούν να φιλοξενηθούν στον ξενώνα και στην τράπεζα της μονής, αλλά και να δουν τη βιβλιοθήκη με τα χειρόγραφα βιβλία.
Οι πρωινές ακολουθίες αρχίζουν στις 5 π. μ., ενώ την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής στις 4 π. μ., κατά την διάρκεια της οποίας τελείται τρεις φορές κάθε εβδομάδα η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων.
Το μεγάλο πανηγύρι της μονής λαμβάνει χώρα στην εορτή της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, όπου συρρέουν πλήθη πιστών.
Τηλ.: 2810 771621, e-mail: info@moni-agarathou.gr