Η ιστορική Ιερά Μονή της Παναγίας Βαρνάκοβας
Η βυζαντινή Ιερά Μονή της Παναγίας Βαρνάκοβας στη Στερεά Ελλάδα, γνωστή για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας (που δυστυχώς καταστράφηκε πρόσφατα από πυρκαγιά) και αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι ένα από τα ιστορικότερα μοναστήρια της Ελλάδας.
Ιδρύθηκε το 1077, από τον Όσιο Αρσένιο τον Βαρνακοβίτη και γρήγορα ανεδείχθη σε θρησκευτικό κέντρο μεγάλης ακτινοβολίας, θέση που διατηρεί μέχρι και σήμερα, αποκαλούμενη ως “η Αγία Λαύρα της Ρούμελης”. Το όνομα Βαρνάκοβα είναι πιθανόν σλαβικής προέλευσης. Η μονή βρίσκεται στη νοτιοδυτική Φωκίδα, κτισμένη σε έναν λόφο στις παρυφές των Βαρδουσίων Ορέων, ανάμεσα σε πυκνό δάσος από δρύες και αγριοκαστανιές, με ωραία θέα.
Στην Ιερά Μονή Βαρνάκοβας εκδηλώθηκαν πρόσφατα δύο μεγάλες φωτιές, η μία στις 29 Ιανουαρίου 2017 και η δεύτερη στις 14 Ιουνίου 2020. Στην δεύτερη φωτιά κάηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βαρνάκοβας, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη θλίψη στον λαό της Φωκίδος και στους πιστούς σε όλη την Ελλάδα. Η ιερά εικόνα έφερε εμφανές ράγισμα κατά μήκος του προσώπου της Θεοτόκου, το οποίο σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες δημιουργήθηκε από τοπικό σεισμό στο μοναστήρι που συνέβη στις 15 Αυγούστου 1940, την ώρα του τορπιλισμού της Έλλης στην Τήνο. Τα θαύματα της ιεράς εικόνος της Παναγίας Βαρνάκοβας ήταν αναρίθμητα ανά τους αιώνες.
Η κατασκευή της μονής ολοκληρώθηκε επί αυτοκράτορος Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1081-1118). Το 1212 ζούσαν στη Βαρνάκοβα 96 ιερομόναχοι και διάκονοι, ενώ η περιουσία του μοναστηριού ήταν μεγάλη, ανάλογη του κύρους του.
Οι Κομνηνοί αγάπησαν τόσο πολύ την Παναγία τη Βαρνάκοβα, ώστε μερικοί εξ αυτών επέλεξαν το Καθολικό της μονής ως τόπο ενταφιασμού τους. Ανάλογη με τους Κομνηνούς εύνοια προς το μοναστήρι επέδειξαν και οι Παλαιολόγοι.
Στην Τουρκοκρατία υπήρξε εθνικό και πατριωτικό κέντρο και από τις αρχές του 16ου αιώνα ως το 1900, λειτουργεί περίφημο Κρυφό Σχολειό σε επίπεδο Σχολαρχείου. Για μια δεκαετία κατά τον 16ο αιώνα, ηγούμενος της υπήρξε ο Όσιος Δαυίδ ο εν Ευβοία.
Στην Επανάσταση υπήρξε κρησφύγετο-ορμητήριο πολλών Κλεφτών και Αρματολών, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που ενεπλάκη σε ένοπλη αντιπαράθεση με τους Τούρκους, λόγω της φιλοξενίας κυνηγημένων Ελλήνων οπλαρχηγών.
Το 1826, λίγες εβδομάδες μετά την Άλωση του Μεσολογγίου, 4.000 Τούρκοι με τον Κιουταχή, προελαύνοντας προς τα ανατολικά, πολιορκούν τη Βαρνάκοβα. Μαζί με τους μοναχούς, μέσα στο μοναστήρι βρίσκονται αρκετοί οπλαρχηγοί της όπως ο Κίτσος Τζαβέλας. Η πολιορκία κρατάει μέρες, ωστόσο οι Τούρκοι αδυνατούν να καταλάβουν το μοναστήρι. Αποφασίζουν μυστικά να σκάψουν υπόγεια, κάτω από τη μονή, με σκοπό να την ανατινάξουν. Το μυστικό τους προδίδεται στους μοναχούς και στις 26 Μαΐου αποφασίζεται έξοδος, η οποία και πραγματοποιείται, με απώλεια δύο μοναχών και ενός λαϊκού. Η Βαρνάκοβα, έπειτα, ανατινάζεται από τους Τούρκους, για να ξαναχτιστεί το 1831, με μάλλον προσωπική επιχορήγηση 1.800 φοινίκων από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος θεωρείται και δεύτερος κτήτωρ της Ιεράς Μονής.
Με τη σύσταση του Νεοελληνικού Κράτους, λειτουργεί ξανά, χωρίς να έχει την ίδια περιουσία, ούτε την ίδια έκταση, όπως άλλοτε. Το 1984 θα ερημωθεί, αλλά από το 1992 επαναλειτουργεί από γυναικεία αδελφότητα.
Σήμερα το ιερό και ιστορικό αυτό μοναστήρι αποτελεί χώρο ψυχικής ανάτασης και πνευματικής γαλήνης, φωλιασμένο μέσα στο πυκνό δάσος της περιοχής. Οι 10 περίπου μοναχές καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες ανακαίνισης και αναδημιουργίας της μονής, μετά τις δύο πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές.
Τηλ.-Fax: (+30) 26340 51030