ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΑ «ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ ΜΝΗΜΑΤΑ» ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Φυλακισμένα Μνήματα. Τόπος ιερός, σύμβολο της αιώνιας θυσίας των Ελλήνων για την ελευθερία και τις ανώτερες αξίες, ένα ακόμα παράδειγμα ηρωισμού νέων ελληνόπουλων μόλις μερικές δεκαετίες πριν, από τα πολλά που έχει να επιδείξει ο Ελληνισμός στην ιστορία του.

Στα «Φυλακισμένα Μνήματα», όπως ονομάστηκε ο μικρός χώρος δίπλα από τα κελιά των μελλοθανάτων στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, θάφτηκαν από τους Άγγλους κατακτητές της Κύπρου 13 αγωνιστές του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, κατά την περίοδο 1955-58. Οι Άγγλοι τους έθαψαν εκεί κρυφά για να μην μετατραπούν οι κηδείες τους σε μαζικά λαϊκά συλλαλητήρια. Οι εννιά εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στο μέρος αυτό, ενώ τέσσερις έπεσαν μαχόμενοι τον αγγλικό στρατό. Όλοι τους ανέβηκαν στα βουνά της Κύπρου, προκειμένου να απελευθερώσουν το νησί από τους αποικιοκράτες (που κατείχαν την Κύπρο από το 1878) και να ενωθεί έπειτα η Κύπρος με την Ελλάδα.

Είναι ευλογία για κάθε Έλληνα να βρεθεί εκεί. Να αντικρύσει την αγχόνη, στην οποία ανέβηκαν τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο, 20χρονα παιδιά με αληθινή αγάπη στον Χριστό και την Ελλάδα. Να δει λίγο δίπλα τα κελιά τους. Να προσκυνήσει στους τάφους του Καραολή, του Δημητρίου, του Μάτση και των άλλων ηρώων. Μπροστά, όταν μπαίνει κανείς στο στενό χώρο των μνημάτων, αντικρίζει τον κοινό τάφο των ηρώων Γρηγόρη Αυξεντίου και Ευαγόρα Παλληκαρίδη.

Η θυσία των δύο τελευταίων, τον Μάρτιο του 1957, προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι (ακόμα και μαθητές της Κύπρου) οι οποίοι έφτασαν μέχρι και την βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ, προκειμένου να αποτραπεί ο απαγχονισμός του 19χρονου Ευαγόρα. Η νεαρή βασίλισσα θα μπορούσε να πάρει μια απόφαση νωρίς, αλλά δεν το έκανε. Τελικά η διεθνής κατακραυγή για τον θάνατο του Ευαγόρα ανάγκασε την Αγγλία να κάνει πίσω στο θέμα των απαγχονισμών. Η βασίλισσα απένειμε χάρη, αλλά ήταν αργά. Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο 19χρονος νέος ήρωας του Ελληνισμού, είχε ήδη περάσει στην αιωνιότητα στις 14 Μαρτίου του 1957.

Ο Ευαγόρας, μαθητής από την Πάφο, ήταν σπάνιο ελληνόπουλο. Είχε φλόγα μέσα του για την Ελλάδα και την ελευθερία. Όντας μαθητής έγραψε εκατοντάδες ποιήματα με εξαιρετική ποιότητα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι αν ζούσε ο Παλληκαρίδης, θα γινόταν ο εθνικός ποιητής της Κύπρου. Όταν αποχαιρέτησε τους συμμαθητές του για να ανεβεί να πολεμήσει στα βουνά, έγραψε το ακόλουθο ποίημα, το πιο γνωστό από όλα: «Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια που παν’ στη Λευτεριά…».

(Το τετράδιο του Ευαγόρα με τα ποιήματά του βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Αγώνα της ΕΟΚΑ στη Λευκωσία, δίπλα στο κτίριο της Αρχιεπισκοπής)

Λίγες μέρες πριν τη θυσία του Ευαγόρα, στις 3 Μαρτίου του 1957, ένας άλλος μεγάλος ήρωας, ο «Σταυραετός του Μαχαιρά», ο 28χρονος Γρηγόρης Αυξεντίου είπε το νέο «Μολών Λαβέ» στους Άγγλους στρατιώτες, όταν του ζήτησαν να βγει από το κρησφύγετό του και να παραδοθεί.

Ο Αυξεντίου βρισκόταν σε μια σπηλιά στο βουνό, κοντά στην Ιερά Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά. Ύστερα από οκτώ περίπου ώρες μάχης και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έριξαν στη σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες κάλυψαν το σπήλαιο, που κάλυψαν τελικά το κορμί του Αυξεντίου. Εκείνος ήταν αποφασισμένος, παρά την προδοσία που υπέστη με τον εντοπισμό του κρησφύγετου, να πεθάνει για την Ελλάδα και σύμφωνα με τις μαρτυρίες, θυσιάστηκε χαρούμενος. Πολέμησε απέναντι σε εκατοντάδες Άγγλους στρατιώτες. Αυτοί δεν κατάφεραν να τον νικήσουν, απλά τον έκαψαν άνανδρα με βενζίνη.